Psikiyatri ve Diğer Uzmanlık Alanlarında Yeterlik Kurulları:
Oluşum ve Gelişim Süreci Üzerine Bir Değerlendirme
Prof.Dr.Raşit Tükel
TPD Psikiyatri Yeterlik Yürütme Kurulu Başkanı
Uzmanlık eğitiminin standartlarının geliştirilmesi yönündeki çabalar, Yeterlik Kurulu (Board) adıyla tanımlanan bir yapılanmanın birçok ülkede yürürlüğe girmesine ve giderek yaygınlaşmasına neden olmuştur. Ülkemizde bu alanla ilgili ilk adımlar, 1998 yılı Aralık ayında, Türk Tabipleri Birliği-Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu (TTB-UDEK) Genel Kurulu'nda konuyla ilgili komisyonun hazırladığı Yeterlik Kurulları İç Yönerge Taslağı'na son şeklinin verilmesiyle atılmıştır. O tarihle birlikte TTB-UDEK üyesi birçok dernek, tartışılmaya ve gerekli görüldüğünde değiştirilmeye açık bir metin olan bu taslağı gündemine alarak Yeterlik Kurulu çalışmalarını başlatmıştır.
Ulusal Yeterlik Kurulu
Bu alandaki önemli bir gelişme, ilk kez 2003 yılı Nisan ayında yapılan TTB-UDEK Genel Kurulu'nda tartışılan Ulusal Yeterlik Kurulu Yönergesi’nin, aynı yıl içinde son şekli verilerek yürürlüğe girmesi olmuştur. Yönergede yer alan Ulusal Yeterlik Kurulu'nun görevleri; a) Yeterlik Kurullarının temsil ettiği tıp uzmanlık dallarında, uzmanlık eğitiminin standartlarının ve en az gereksinimlerinin belirlenmesi ve yerleştirilmesi çalışmalarına katılmak ve bu kurulların etkinliklerinin izlemek, yönlendirmek ve eşgüdümünü sağlamak, b) Yeterlik Kurullarının belgelendirme sınavlarının yönteminde asgari standartları oluşturmaları ve sürdürmelerini sağlamak ve izlemek, c) Bir uzmanlık dalında oluşturulan yeni Yeterlik Kurulu’nn üyelik talebini, oluşturulacak asgari standartlar çerçevesinde değerlendirmek ve kabul etmek, e) Merkezi kayıt sistemi oluşturmak, f) Tıpta uzmanlık eğitimiyle ilgili kuruluşlarla işbirliği yapmak, g) Yeterlik Kurullarına danışmanlık hizmeti vermek olarak sıralanabilir.
Yeterlik Kurulları, Ulusal Yeterlik Kurulu Yönetmeliği’nde "Tıpta Uzmanlık Tüzüğü'nde yer alan tıpta uzmanlık ana dalları ve yan dallarında kurulan ve bu ana/yan dallardaki uzmanlık eğitiminin düzeyinin yükseltilmesi ve standardize edilmesini sağlayarak tıbbi bakım hizmetlerinin kalitesini iyileştirmeyi amaçlayan kuruluşlar" olarak tanımlanmıştır. Yönergede, Yeterlik Kurulları'nın temel işlevleri ise şu şekilde ifade edilmiştir:
a) İlgili alanda tıpta uzmanlık eğitiminin standartlarının yükseltilmesini sağlayarak ve uzmanlık eğitimi veren kuruluşların eğitici, eğitim programı ve teknik ve eğitsel alt yapısının yeterliliğini belirleyerek uzmanlık eğitiminin kalitesinin iyileştirilmesine yardımcı olur.
b) Gönüllü olarak belgelendirilmek isteyen uzman hekimleri, belirlenen asgari eğitim standartlarında uzmanlık eğitimini tamamlayıp tamamlamadığını değerlendirir. Bu özelliklere uyanları yeterlik sınavlarına alır ve başarılı olanlara yeterlik belgesi verir; bu belgeyi verdiği hekimlerin yeterliklerini belirli aralarla değerlendirir.
TTB-UDEK içinde Yeterlik Kurulları konusunda süre giden tartışmalarda, bu kurulların işlevlerinin sınav yapmakla sınırlı olmadığı üzerinde önemle durulduğunu görüyoruz. Uzmanlık eğitiminin standardizasyonu, Yeterlik Kurullarının önde gelen işlevlerinden biri olarak kabul edilmektedir. İkincil olarak ise, bu kurullar aracılığıyla ilgili dal uzmanlarının bilgi ve uygulama becerilerinin güncelliğinin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Yeterlik Sınavları bu tür bir çerçeve içinde değerlendirilmeli ve günümüz koşullarında mecburi ya da zorlayıcı olmayan, isteğe bağlı, gönüllülük temelindeki eğitim etkinlikleri olarak kabul edilmelidir. Yeterlik Sınavları, amaç olarak değil, geri bildirimin sağlanmasına yönelik bir araç olarak alınmalıdır.
Ulusal Yeterlik Kurulu, Yönergeye göre, Tıpta Uzmanlık Tüzüğünde yer alan tıpta uzmanlık ana ve yan dallarında kurulan Yeterlik Kurullarının başkanları veya görevlendirilmiş temsilcilerinden, TTB-UDEK Yürütme Kurulunca belirlenen üç üyeden ve TTB-UDEK Avrupa Tıp Uzmanları Birliği temsilcisinden oluşmaktadır. Ulusal Yeterlik Kurulu’nun 9 Mayıs 2004 tarihinde gerçekleştirdiği ilk toplantısında, Başkanlığa Dr. Münir Kınay, Başkan Yardımcılığına Dr. Tolga Dağlı ve Sekreterliğe Dr. Pelin Zorlu seçilmişlerdir.
Psikiyatri Yeterlik Kurulunun Oluşumu
Türkiye Psikiyatri Derneği'nin (TPD) Yeterlik Kurulu oluşturma çalışmaları 1999 yılında başlamıştır. TPD tarafından 13 Mart 1999 tarihinde Ankara'da düzenlenen ve Tıp Fakülteleri Psikiyatri Anabilim Dalları, Eğitim Hastaneleri Psikiyatri Klinikleri, Türkiye Psikiyatri Derneği Şubeleri ve psikiyatri alanında etkin derneklerden temsilcilerin katıldığı bir toplantıda, TTB-UDEK Yeterlik Kurulu Komisyonunun hazırladığı Yeterlik Kurulları İç Yönerge Taslağı madde madde tartışılmış; eleştiri ve değişiklik önerileri ortaya konmuştur. TPD Yönetim Kurulu, söz konusu toplantıdaki tartışma ve önerilerin ışığında TPD Psikiyatri Yeterlik Kurulu İç Yönerge Taslağını geliştirmiştir. Aynı yıl, TPD Merkez Yönetim Kurulu (MYK), III. Bahar Sempozyumları'nda gerçekleştirilen ve TPD Psikiyatri Yeterlik Kurulu oluşturulma sürecinin tartışıldığı bir forumda, Yeterlik Sınavları ile ilgili ortaya konan görüş ve eleştirileri dikkate alarak, TPD Psikiyatri Yeterlik Kurulu yapılanma çalışmalarını belli bir süre için ertelemiş; bu alandaki çalışmalarda ağırlığın psikiyatri uzmanlık eğitimi ve müfredatına verilmesini kararlaştırmıştır. Psikiyatri uzmanlık eğitimi ve müfredatı üzerine olan çalışmalar, 2002 tarihine kadar TPD Psikiyatri Eğitimi Bilimsel Çalışma Birimi bünyesinde sürdürülmüştür.
22-27 Ekim 2002 tarihlerindeki 38. Ulusal Psikiyatri Kongresi'nde toplanan TPD Merkez Eşgüdüm Kurulu'nda, 1999 yılından beri ara verilmiş bulunan Psikiyatri Yeterlik Kurulu oluşturma çalışmalarının bir komisyon kurularak yeniden başlatılması ve bir program dahilinde sürdürülmesi kararı alınmıştır. Aynı toplantıda, Dr. Raşit Tükel, Dr. Mustafa Sercan, Dr. İsmet Kırpınar ve Dr. Atilla Soykan, Psikiyatri Yeterlik Kurulu Komisyonu üyeleri olarak görevlendirilmişlerdir.
TPD Psikiyatri Yeterlik Kurulu Komisyonu, 2002 yılı Kasım ve Aralık aylarında yaptığı çalışmalarda, 1999 tarihli TPD Psikiyatri Yeterlik Kurulu İç Yönerge Taslağını gözden geçirmiş ve yeni bir taslak metin oluşturmuştur. TPD Psikiyatri Yeterlik Kurulu Taslağı, bilgi ve değerlendirmeleri için TPD Şubeleri Yönetim Kurullarına gönderilmiş; ardından 11 Ocak 2003 tarihinde, İstanbul'da toplanan Merkez Eşgüdüm Kurulunda tartışılmıştır. TPD Psikiyatri Yeterlik Kurulu Taslağı, 30 Nisan 2003 tarihinde VII. Bahar Sempozyumları kapsamında Tıp Fakülteleri Psikiyatri Anabilim Dalları ve Eğitim Hastaneleri Psikiyatri Kliniklerinden temsilcilerin katıldığı bir toplantıda, ardından 18 Ekim 2003 tarihinde 39. Ulusal Psikiyatri Kongresi programı içinde düzenlenen bir forumda tartışılmış ve ortaya konan görüş ve eleştiriler doğrultusunda taslak metne son şekli verilmiştir. 8 Kasım 2003 tarihinde yapılan TPD Olağan Genel Kurulunda, taslak metin son kez tartışılmış ve TPD Psikiyatri Yeterlik Kurulu İç Yönergesi olarak yürürlüğe girmiştir. Aynı Genel Kurulda, Yönergeye uygun olarak yapılan seçimde TPD Psikiyatri Yeterlik Kurulu-Geçici Yeterlik Yürütme Kurulu üyeliklerine Dr. Ercan Abay, Dr. Hamdullah Aydın, Dr. Engin Eker, Dr. Hayriye Elbi Mete, Dr. Musa Tosun, Dr. Zeliha Tunca, Dr. Raşit Tükel ve Dr. Aylin Uluşahin seçilmişlerdir. TPD MYK, Geçici Yeterlik Kurulu üyeliği için Dr. Cem Atbaşoğlu’nu görevlendirmiştir. Geçici Yeterlik Kurulu’nda yapılan görev dağılımı sonrasında Dr. Raşit Tükel Başkanlığa, Dr. Aylin Uluşahin İkinci Başkanlığa, Dr. Cem Atbaşoğlu Sekreterliğe getirildiler.
30 Eylül 2004 tarihinde Kuşadası'nda, 40. Ulusal Psikiyatri Kongresi sırasında gerçekleştirilen Yeterlik Genel Kurulunda, Yeterlik Yürütme Kurulu ve Yeterlik Denetleme Kurulu üyelikleri için seçim yapılmıştır. Yeterlik Yürütme Kurulu’nun Genel Kurul tarafından belirlenen üyeliklerine Dr. Peykan Gökalp, Dr. Hayriye Elbi Mete, Dr. Musa Tosun, Dr. Zeliha Tunca, Dr. Raşit Tükel, Dr. Aylin Uluşahin, Dr. Süheyla Ünal ve Dr. Kazım Yazıcı; TPD MYK tarafından belirlenen üyeliğine ise Dr. Cem Atbaşoğlu seçildiler. Yeterlik Yürütme Kurulu’nun kendi içinde yaptığı görev bölümü sonrasında, Dr. Raşit Tükel Başkanlığa, Dr. Aylin Uluşahin İkinci Başkanlığa, Dr. Cem Atbaşoğlu Sekreterliğe getirildiler. 2005 yılı sonundan itibaren, Yeterlik Yürütme Kurulu’nda TPD MYK’yı temsilen Dr. Murat Rezaki görev yapmaktadır. Yeterlik Genel Kurulunda Yeterlik Denetleme Kurulu üyeliklerine, Dr. Defne Tamar, Dr. Erol Göka ve Dr. Ali Saffet Gönül seçilmişlerdir.
Yeterlik Yürütme Kurulu’nun 20 Kasım 2004 tarihinde yaptığı toplantıda, Yeterlik Eğitim Kurumları ve Programları Değerlendirme Altkurulu ve Yeterlik Sınav Altkurulu üyeleri seçildi. Toplantıda Yeterlik Eğitim Kurumları ve Programları Değerlendirme Altkurulu üyeliklerine Dr. Tunç Alkın (Başkan), Dr. Hamdi Tutkun (Sekreter), Dr. Erol Göka, Dr. Cengiz Kılıç, Dr. Armağan Samancı, Dr. Raşit Tükel ve Dr. Simavi Vahip; Yeterlik Sınav Altkurulu üyeliklerine ise Dr. Aylin Uluşahin (Başkan), Dr. Fisun Akdeniz (Sekreter), Dr. Ercan Abay, Dr. Nesrin Dilbaz, Dr. Orhan Doğan, Dr. Defne Tamar Gürol ve Dr. Mine Özmen seçildiler. Yeterlik Eğitim Kurumları ve Programları Değerlendirme Altkurulu’na, ayrıca, TPD Genel Kurulu’nda alınan tavsiye kararı sonrasında Yeterlik Yürütme Kurulu’nun kararıyla Asistan Bilimsel Çalışma Birimi’ni temsilen Dr. Mehmet Yumru katılmıştır.
Yeterlik Yürütme Kurulu ve her iki Altkurul, TPD Psikiyatri Yönergesi’nde belirlenen amaçlar doğrultusunda çalışmalarını sürdürmektedirler.
TPD Psikiyatri Yeterlik Kurulu Yönergesi Üzerine Tartışmalar
TPD Psikiyatri Yeterlik Kurulu Yönergesi üzerine olan tartışmaları birkaç noktada toparlayabiliriz:
1) Sınav yapılmasına ilişkin itirazlar, 1999 tarihinde III. Bahar Sempozyumları'nda gerçekleştirilen ve TPD Psikiyatri Yeterlik Kurulu oluşturulma sürecinin tartışıldığı bir forumda dile getirilmiştir. O dönemdeki eleştirilerin temel noktasını, uzmanlık eğitimi standartlarını yükseltmeden sınav yapılmasına karşı çıkılması oluşturmuştur.
2) İkinci tartışmalı konu, Yeterlik Genel Kurulu’nun yapılanması üzerinedir. Bu konu, Yeterlik Belgelerinin verilme şeklini belirlemesi açısından önem taşımaktadır. Tartışmalarda ağırlıklı olarak sınavsız Yeterlik Belgesinin kimlere verileceği üzerinde durulmuştur. Tartışmalar sonrasında sınavsız Yeterlik Belgesinin, uzmanlık sonrasında sınava girmiş olmaları nedeniyle Doçent, Profesör, Şef ve Şef Yardımcıları arasından Yeterlik Yürütme Kurulunun belirleyeceği ölçütleri karşılayanlara verilmesi kararlaştırılmıştır.
3) Bir diğer tartışma noktasını, sınavsız Yeterlik Belgelerinin ne kadar süre için geçerli olacağı oluşturmuştur. Sınavla alınan Yeterlik Belgesinin süresi 10 yıldır ve bu sürenin sonunda Yeniden Belgelendirme için sınava girmeden Yeterlik Yürütme Kurulu tarafından belirlenecek miktarda STE kredisi almak Yeniden Belgelendirme için yeterli görülmüştür. Sınavsız Yeterlik Belgelerinin geçerlilik süresi için, 2 yıl ve 5 yıl seçenekleri üzerinde durulmuş; Yeterlik Kurulu’nun yapılanma sürecinin tamamlanması açısından 5 yıl daha uygun bulunmuştur.
Sınavsız alınan Yeterlik Belgelerinin süresi tartışılırken, Yeterlik Kurulunun, Sınav Altkurulundan ibaret olmadığı; bu kurulla birlikte Yeterlik Yürütme Kurulu, Yeterlik Denetleme Kurulu, Yeterlik Eğitim Kurumları ve Programları Değerlendirme Altkurulu’nun oluşturulması ve bu kurullara işlerlik kazandırılmasının belirli bir zaman alacağı dikkate alınmalıdır. Örneğin, ilk aylarda sınavsız Yeterlik Belgesi alanların süreleri, şu anda 2 yılı aşmış bulunmaktadır.
Bu konuda iki noktayı vurgulamak önemli görünüyor: Yönergeye göre, sınavsız Yeterlik Belgesi alanların, sınavla alanlardan farklı olarak, 5 yılın sonunda yeniden Yeterlik Belgesi alınabilmeleri için Yeniden Belgelendirme Sınavında başarılı olmaları gerekmektedir. İkincisi, sınavla Yeterlik Belgesi alanlardan farkı ortaya koymak için, sınava girmeden verilen Yeterlik Belgeleri üzerine, düzenlenme tarihi ile birlikte “Bu belge sınav yapılmaksızın verilmiş olup beş yıl süre ile geçerlidir” ibaresi konmuştur.
Yönerge incelendiğinde şu hususların öne çıktığı görülür:
Yeterlik Kurulu’nun yapılanması için, 2003 yılından başlayarak 5-7 yıl arasında bir süre öngörülmüştür. Bu süre zarfında, eğitici vasıfları olan, daha önce uzmanlık sınavı sonrasında bir sınavda başarılı olan, belirlenen sayıda bilimsel yayını ve sürekli tıp eğitimi etkinliklerine katılımı olan Doçent, Profesör, Şef ve Şef Yardımcılarından sınavsız Yeterlik Belgesi için başvuranlar, bir anlamda bu yapının kurucuları olmuşlardır. Bu üyelere verilen sınavsız Yeterlik Belgelerinin süresi 2008 ile 2010 yılları arasında dolacaktır. Bu noktada, sınavların Yeterlik Kurulunun yapılanmasındaki yerini ve önemini ayrıca vurgulamak gerekmektedir; çünkü 2008 yılından başlayarak Yeterlik Kurulu’nun kurucu üyeleri görevlerini tamamlamış olacaklar; yeniden bu sürece katılmaları için Yeniden Belgelendirme Sınavına girmeleri gerekecektir. Diğer bir ifadeyle, Yeterlik Kurulu 2008’de başlayıp, 2010’a kadar süren bir dönem içinde, Yeterlik Belgesini sınavla almış meslektaşlarımızın oluşturduğu bir yapıya dönüşecektir. Süreç öngörülen şekilde gelişirse, sınavsız Yeterlik Belgesi alanların ayrıcalığı, bu yapının, Yeterlik Belgesi almak için gerekli ölçütleri karşılayan (Yeterlik Sınavına girerek başarılı olan) kalıcı sahiplerine teslim edilmesine katkıda bulunmaları olacaktır.
Psikiyatri Dışındaki Uzmanlık Alanlarında Yeterlik Kurulu Çalışmaları
2005 yılı verilerine göre, uzmanlık alanlarının temsilcisi 38 dernek Yeterlik Kurulu oluşturma sürecini tamamlamış; 13 dernek ise Yeterlik Sınavlarını yapmıştır. Yeterlik Kurullarını tamamlayıp Yeterlik Sınavını yapmış olan (ve de ulaşabildiğim) derneklerin Yeterlik Kurulu Yönergelerini gözden geçirdiğimizde, ilk Genel Kurulu oluşturmak açısndan şu tür tanımlamaların yapıldığını görüyoruz:
1) Doçent, Profesör, Şef ve Şef Yardımcılarına, başvuruda bulundukları takdirde Yeterlik Belgesinin sınavsız olarak verilmesi ve bu üyelerle ilk Genel Kuruluların oluşturulması (Türk Cerrahi Derneği Yeterlik Kurulu, Türk Göğüs Hastalıkları Yeterlik Kurulu, Türk Kardiyoloji Derneği Yeterlik Kurulu, Türk Oftalmoloji Yeterlik Kurulu, Türk Ortopedi ve Travmatoloji Eğitim Konseyi),
2) Doçent, Profesör, Şef ve Şef Yardımcılarının yanısıra başasistanlara ve yardımcı doçentlere, başvuruda bulundukları takdirde Yeterlik Belgesinin sınavsız olarak verilmesi ve bu üyelerle ilk Genel Kurulların oluşturulması (İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Eğitim ve Yeterlik Kurulu),
3) Yönergenin yürürlüğe girdiğinde uzman olan tüm dernek üyelerine Yeterlik Belgesi verilmesi ve ilk Genel Kurulun bu üyelerle oluşturulması (Türk Üroloji Derneği Yeterlik Kurulu).
Sınavsız olarak verilen Yeterlik Belgelerinin sürelerini dikkate aldığımızda ise, şu tür özellikler karşımıza çıkıyor:
1) Sınavsız olarak verilen Yeterlik Belgelerinin süresinin 10 yıl olarak belirlenmesi ve bu sürenin sonunda Yeterlik Belgesine sahip olmak için Yeterlik Sınavına girilmesinin zorunlu tutulması (İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Eğitim ve Yeterlik Kurulu, Türk Göğüs Hastalıkları Yeterlik Kurulu),
2) Sınavsız olarak verilen Yeterlik Belgelerinin geçerliliği için bir süre belirlenmemesi (Türk Cerrahi Derneği Yeterlik Kurulu, Türk Kardiyoloji Derneği Yeterlik Kurulu, Türk Oftalmoloji Yeterlik Kurulu, Türk Ortopedi ve Travmatoloji Eğitim Konseyi),
3) Sınavsız Yeterlik Belgesi süresinin 10 yıl olarak belirlenmesi; 10 yılın sonunda sınavsız Yeterlik Belgesi alanlardan aktif eğitici kadrosunda bulunan Profesör ve Klinik şeflerine STE etkinliklerine katılımları dikkate alınarak yeniden Yeterlik Belgesi verilmesi (Türk Üroloji Derneği Yeterlik Kurulu).
Üç derneğin Yeterlik Kurulu Yönergesinde, gerek TPD’nin gerekse diğer derneklerin Yeterlik Kurulu yönergelerinde tanımlanmayan “Eğitim Üst Kurulu”nun yer aldığı görülmektedir. İç Hastalıkları Uzmanlık Derneği Yeterlik Kurulu, Eğitim Üst Kurulu’nu, Tıp Fakültesi hastanelerinde ilgili uzmanlık alanında eğitim veren Anabilim Dalı Başkanları ve Sağlık Bakanlığı Eğitim Hastanelerindeki eğitim birimlerindeki Şeflerden oluşan bir kurul olarak tanımlamıştır. Türk Cerrahi Derneği Yeterlik Kurulu bu tanımlamaya, birden çok klinik şefin bulunduğu hastaneler için şeflerin kendi aralarında seçim yaparak bir temsilci seçmelerini; eğitim kurumlarının temsilcileri dışında Genel Kurulun seçeceği 10 üye ile Derneğin Eğitim Kolu Başkanının Eğitim Üst Kuruluna katılması koşulunu eklemiştir. Türk Nöroloji Yeterlik Kurulu ise, Eğitim Üst Kurulu’nun kapsamına, serbest çalışan nöroloji uzmanlarını temsil etmek üzere her bölgeden bir temsilciyi dahil etmiştir.
Eğitim Üst Kurulu’nun görevlerinin başında “Eğitim Kurumları ve Değerlendirme Komisyonu” ile “Sınav Komisyonu”nun seçilmesi gelmektedir. Yeterlik Kurulları yapılanmasında Eğitim Üst Kurulu’na yer verilmesi, 2005 yılında TTB-UDEK Genel Kurulunda da gündeme gelmiş; ancak bu konuda görüş birliği oluşturulamamıştır.
Yeterlik Kurulu Çalışmalarında Yeni Bir Alan: Eğitim Kurumlarının Eşyetkilendirilmesi (Akreditasyon)
2005 yılındaki TTB-UDKK Genel Kurulunda gündeme gelerek tartışılan bir diğer konu da, Eğitim Kurumları ve Programları Değerlendirme Komisyonu’nun görevlerinde eşyetkilendirmeyi (akreditasyon) içerecek şekilde bir değişiklik yapılması önerisidir. Uzmanlık Eğitim Programının tüm eğitim birimlerinde uygulanması ve sürekli geliştirilmesi için, eğitim veren birimlerin gönüllüğüne dayanan ve ziyaret programları ana ilkeleri ile yürütülen bir eşyetkilendirme mekanizması kurulması öngörülmektedir. Bu konudaki çalışmalar; (1) eşyetkilendirme için rehber bilgiler ve standartların oluşturulması, (2) oluşturulan standartlar çerçevesinde eğitim birimlerinin ziyaret edilerek değerlendiririlmesi, eksiklerin belirlenlenmesi ve giderilmesi için önerilerin geliştirilmesi, (3) eğitim kurumlarının / birimlerinin eşyetkilendirilmesini sağlamak üzere bir eşyetkilendirme raporunun hazırlanarak Yeterlik Yürütme Kurulu’na sunulması aşamalarını içermektedir.
Eşyetkilendirme raporunun şu konulara yer verilerek hazırlanması önerilmiştir:
a) Yeterlik Kurulu tarafından önerilen eğitim programı ile uyumlu bir eğitim programının olup olmadığı ve bu programın düzenli olarak uygulanıp uygulanmadığı (eğitim programının amaç ve hedefleri ve bunları gerçekleştirmedeki etkinliği, uzmanlık alanındaki hedeflerin bilgi, beceri, tutum ve davranış olarak ölçülebilir biçimde açıkça tanımlanmış olup olmadığı, uzmanlık öğrencisinin kazanımlarının beklenen düzeyde olup olmadığı, vb.)
b) Alt yapının (sağlık hizmeti ve eğitim açılarından) yeterlik ve uygunluğu,
c) Eğitici ve tıbbi personelin sayısı ve yetkinliği,
d) Hizmetin hacmi ve çeşitliliği, sağlık hizmeti sunumunun organize ve sistematik olup olmadığı,
e) Eğitim ortamının uygunluğu (görev tanımları, hizmet-eğitim dengesi, vb.)
f) Araştırma olanaklarının bulunup bulunmadığı ve eğitim alanların bu etkinliklere yeterince katılıp katılmadıkları.
TTB-UDKK Genel Kurulunda gündeme gelen taslakta, Eğitim Kurumları ve Programları Değerlendirme (Eşyetkilendirme) Komisyonu’nun, yukarıda söz geçen Eğitim Üst Kurulu tarafından seçilmesi önerilmektedir.
Eşyetkilendirme konusunda son bir gelişme, Üniversitelerarası Kurul’un bir alt kuruluşu olan Tıp-Sağlık Bilimleri Eğitim Konseyi’nin “Tıpta Uzmanlık Eğitiminde Akreditasyon Çalışma Grubu”nu kurarak TTB-UDEK ile bu alanda işbirliği oluşturmak üzere girişimde bulunmuş olmasıdır.
Ek: Yeterlik Kurulunu Oluşturmuş Derneklerin Yeterlik Kurulu Yönergelerinden Tartışmalı Konularla İlgili Alıntılar*
İç Hastalıkları Uzmanlık Derneği Yeterlik Kurulu
“Dernek Eğitim Üst Kurulu: Tıp Fakültesi hastanelerinde İç Hastalıkları uzmanlık alanında eğitim veren her birimin anabilim dalı (veya yandal bilim dalı) başkanlarından ve Sağlık Bakanlığı Eğitim Hastanelerindeki eğitim birimlerindeki şeflerden (veya böyle bir görevden emekli olanlardan) oluşur. Yılda en az bir kez, yıllık İç Hastalıkları Kongresi sırasında toplanır.”
“Dernek Yeterlik Planlama ve Danışma Kurulu: Dernek Eğitim Üst Kurulu üyeleri arasından Dernek Yönetim Kurulu’nca belirlenen ve Dernek Genel Kurulu’nca onaylanmış 20 kişiden oluşur.”
İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Eğitim ve Yeterlik Kurulu
“İlk genel kurulu oluşturmak üzere, infeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanlık alanında Profesör, Doçent, Yrd. Doç (en az üç yıllık uzman), Şef, Şef yardımcıları, Şef-Şef yardımcılığı mesleki bilgi sınavlarının tüm aşamasında başarılı olanlar, baş asistanlar (en az üç yıllık uzman) doğal üye kabul edilir ve seçici kurulu oluşturur. Genel kurul, kuruluş aşamasında, yapılanmayı sağlamak üzere Dernek Yönetim Kurulu’nun uygun göreceği bir zamanda ve yapacağı çağrı ile toplanır. Eğitim ve Yeterlik Kurulu yapılanması sağlandıktan sonra bu ilk seçici kurul bir defaya mahsus olmak üzere İHKMEYK Belgesi ile Belgelendirilir. Sonraki genel kurullar başlangıç seçici kurul olan doğal üyeler ve sınavı geçerek belge almaya hak kazanmış uzmanlar tarafından oluşturulur.”
Türk Cerrahi Derneği Yeterlik Kurulu
“Halen eğitim kurumlarında çalışmakta olan Profesör, Doçent, Klinik Şefi, Klinik Şef Yardımcıları ve ÖSYM’nin Şef ve Şef Yardımcılığı için yaptığı Mesleki Bilgi Sınavında başarılı olan Genel Cerrahi Uzmanları bu iç yönergenin kabulünden sonra iki yıl içinde Cerrahi Yeterlik Kuruluna gerekli belgelerle başvurdukları takdirde sınav yapılmaksızın Yeterlik Belgesini alırlar. Bunun için son 5 yılda Genel Cerrahi alanında yapılan Sürekli Tıp Eğitimi etkinliklerine katıldıklarını ve 75 TTB-STE Kredisi aldıklarını belgelendirmek durumundadırlar.”
“Eğitim Üst Kurulu: Eğitim Kurumlarını ve Programlarını Değerlendirme komisyonu tarafından yeterli bulunan Tıp Fakülteleri Genel Cerrahi Anabilim dalı Profesör olan Başkanları ya da Profesör olan temsilcisi ile Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Sigorta Eğitim Hastanelerinin her birinden birer klinik şefinin oluşturduğu üst kuruldur. Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Sigortalar Eğitim Hastanelerinde birden çok klinik şefi varsa bu şefler kendi aralarında seçim yaparak bu temsilciyi seçerler. Bu temsilcilerin dışında Genel Kurulun seçeceği 10 üye ile Derneğin Eğitim Kolu Başkanı Eğitim Üst Kuruluna katılır. Bu üyelerin profesör ya da klinik şefi olarak en az 5 yıldır görev yapmış olmaları gerekir.”
Türk Göğüs Hastalıkları Yeterlik Kurulu
“Halen eğitim kurumlarında çalışmakta olan profesör, doçent, klinik şefi, klinik şef yardımcıları ve ÖSYM'nin şef ve şef yardımcılığı için yaptığı Mesleki Bilgi sınavında başarılı uzmanlar, bu iç yönergenin kabulünden sonra iki yıl içinde ilgili kurullara gerekli belgelerle başvurdukları takdirde sınav yapılmaksızın Yeterlik Belgesini alırlar. Yeterlik belgesinin geçerlilik süresi 10 yıldır. 10. yılın sonunda yeniden belgelendirme sınavına girme zorunluluğu vardır.”
Türk Kardiyoloji Derneği Yeterlik Kurulu
Kardiyoloji uzmanlığını almış olan Profesör ve Doçentlerle, Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Sigortalar Kurumu hastanelerinde çalışan Klinik Şefi ve Klinik Şef Yardımcıları bu iç yönergenin kabulünden sonra üç yıl içinde ilgili Kurullara gerekli belgelerle başvurdukları takdirde sınav yapılmaksızın Yeterlik Belgesi’ni alırlar. Bunun için son 5 yılda ilgili alanda yapılan Sürekli Tıp Eğitimi etkinliklerine katıldıklarını ve 75 TTB-STE Kredisi aldıklarını belgelendirmek durumundadırlar.
Türk Nöroloji Yeterlik Kurulu
“Türk Nöroloji Yeterliliğini alan herkes Genel Kurulun doğal üyesidir. Bu yönergenin yürürlüğe girmesi ile Türk Nöroloji Yeterliliğine hak kazanan üyeler Kurucu Genel Kurulunu oluştururlar.” (Hak kazanmanın ölçütleri belirtilmemiş. R.T.)
“Eğitim Üst Kurulu: Eğitim Kurumlarını ve Programlarını değerlendirme komisyonu tarafından yeterli bulunan Tıp Fakülteleri Nöroloji Anabilim Dalı Profesör olan Başkanları ya da Profesör olan temsilcisi ile Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Sigorta Eğitim Hastanelerinin herbirinden birer klinik şefinin oluşturduğu üst kuruldur. Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Sigortalar Eğitim Hastanelerinde birden çok klinik şefi varsa bu şefler kendi aralarında seçim yaparak bu temsilciyi seçerler. Bu temsilcilerin dışında Genel Kurulun seçeceği 10 üye ile Derneğin Eğitim Kolu Başkanı Eğitim Üst Kuruluna katılır. Ayrıca serbest çalışan nöroloji uzmanlarını temsil etmek üzere her bölgeden bir temsilci seçilir.”
Türk Oftalmoloji Yeterlik Kurulu
“Kuruluş aşamasında olunması nedeniyle bir defaya mahsus olmak üzere Türkiye'de Üniversite ve Eğitim Hastanelerinde çalışan ve bu görevlerde çalışmış tüm profesör, doçent, servis şefi, şef yardımcılarına board sertifikası verilecektir. Daha sonraki, seçimlerde Genel Kurul Üyelerinin TOYK sertifikasına sahip olması zorunludur. Daha sonra sertifika sahibi olmak isteyen herkes sınava girmek mecburiyetindedir (sınav ile alınan sertifika, sınavsız olarak alınandan daha farklı bir ifadede olacaktır).”
Türk Ortopedi ve Travmatoloji Eğitim Konseyi (Board)
“Başlangıçta Eğitim Konseyi Belgesine sahip kimse olmadığı için, ilk seçim Doçent, Profesör, Şef ve Şef yardımcıları ve ÖSYM’nin Şef ve Şef Yardımcılığı için yaptığı mesleki bilgi sınavında başarılı olan uzmanlar Konseyin doğal üyesi sayılır ve seçici kurulu oluşturur. Konsey yönetim kurulu oluştuktan sonra bu ilk seçici kurulu bir defaya mahsus olmak üzere TOTEK Belgesi ile belgelendirir. Belge sahipleri, Konsey Genel Kurulunu oluştururlar. Sonraki işlemler başlangıçtaki doğal üyeler ve sınavı geçerek belge almaya hak kazanmış uzmanlar tarafından oluşturulan Genel Kurul tarafından sürdürülür.”
Türk Üroloji Derneği Yeterlik Kurulu
“Bu yönergenin kabul edildiği tarihte uzman olan Türk Üroloji Derneği, Ankara Ürologlar Derneği, Ege Üroloji Derneği, Çukurova Üroloji Derneği ve Bursa Üroloji Derneği üyeleri yeterliliğini almış kabul edilir ve ilk Genel Kurulun üyesi olurlar.”
“10 yıl sonunda aktif eğitici kadrosunda bulunan Profesör ve Klinik şefleri son 5 yılda üroloji alanında yapılan sürekli tıp eğitimi etkinliklere katıldıklarını ve 100 TTB-STE kredisi aldıklarını belgelendirdikleri taktirde yeniden yeterlik almayı hak ederler.”
* 20 Mart 2005 tarihinde Ankara'da yapılan TTB-UDEK Genel Kurulu'nda Türkiye Psikiyatri Derneği’nin önerisi doğrultusunda, karşılığı Türkçe sözlüklerde “bir işi yapabilecek bilgiyle donanmış olma, bir işte özel bilgi, uzmanlık” olarak belirtilen “yeterlik” sözcüğünün kullanılmasının benimsendiği ve konuyla ilgili metinlerde bu doğrultuda değişiklik yapılması uygun bulunduğu için, derneklerden yapılan alıntılarda “yeterlilik” yerine “yeterlik”sözcüğü kullanılmıştır.