TTB-UDKK-UYEK I. TIPTA UZMANLIK EĞİTİMİ PROGRAMLAMA –UYGULAMA-DEĞERLENDİRME ÇALIŞTAYI RAPORU
5-10 Kasım 2004’de Ankara’da TTB-UDKK-UYEK tarafından düzenlenen I. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Programlama –Uygulama-Değerlendirme Çalıştayı’na Türkiye Psikiyatri Derneği Yeterlik Yürütme Kurulu temsilcisi olarak katıldım. İlk kez düzenlenen Çalıştay’da otuz iki uzmanlık derneğinden birer katılımcı vardı. Temsilci gönderen derneklerin tümü yeterlik kurullarını kurmuş ve çalışmalarına başlamıştı. Çalıştay ile tıpta uzmanlık eğitimi ve yeterlik çalışmalarının ilişkilendirilmesi, iyileştirilmesi ve standardizasyonu amaçlanmaktaydı. Çalıştayı düzenleyen UDKK-UYEK (Uzmanlık Dernekleri Koordinasyon Kurulu-Ulusal Yeterlilik Komitesi) çalışmaları özetlendi. Verilen bilgilere göre, UDKK bir TTB çalışma organı olarak 1994 yılında kurulmuştur. UDKK uzmanlık eğitimi alanında rolü olan kurum ve gruplar -TTB, Sağlık Bakanlığı, YÖK, uzmanlık dernekleri, eğiticiler ve eğitim alanlar- arasında eşgüdüm sağlayarak bu alandaki yeniden yapılandırma çalışmalarını bilimsel bir sistematiğe dayandırmayı amaçlamaktadır. Toplam üye dernek sayısı seksen üçtür (68 asil, 15 gözlemci üye). UYEK ise UDKK çalışma organı olarak 9 Ekim 2004’te yeterlilik kurullarını kurmuş olan dernekleri bir araya getirmek amacıyla kurulmuştur. Halen yeterlilik kurullarını tamamlayan uzmanlık derneği sayısı otuz üçtür. Bu derneklerden altısı yeterlilik sınavlarını gerçekleştirmiştir. Yeterlik çalışmalarının kapsamı hakkında bilgi verildi. Yeterlilik çalışmalarının sınav düzenlemekle sınırlı olmayıp, daha önemlisi uzmanlık eğitimi yapılan alanda çekirdek eğitim müfredatının geliştirilmesi, eğitim programının standartlara uygun niteliklerle uygulanmasının garanti altına alınması, bu amaca yönelik kurumlar arasında işbirliği sağlanması olduğu vurgulandı. Eğitim programlarının ülkemizin öncelikli sağlık sorunlarını kapsaması ve toplumumuzun sağlık sorunlarını çözmek için istekli ve yetkin uzman hekimler yetiştirmeyi amaçlaması gerekliğine değinildi. Aksi halde başka ülkelerde örnekleri görüldüğü gibi, bu tip standardizasyon çalışmalarının, ülkenin kısıtlı olanaklarıyla çok önemli maliyet harcayarak yetiştirilen insan gücünün daha iyi çalışma ve yaşam koşulları sunan ülkelere göçmesine yol açabileceğine dikkat çekildi.
Çalıştaydaki ana temalar şu şekilde sıralanabilir: Dünyada ve Türkiye’de tıpta uzmanlık eğitimi ve yeterlik etkinlikleri; Öğrenme ve öğretme yaklaşımları; Klinikte eğitim; Ölçme ve değerlendirme; Eğitim yönetimi ve eğitici gelişimi. Dünyada ve Türkiye’de tıpta uzmanlık eğitimi ve yeterlik etkinlikleriUzmanlık eğitimi yapı (organizasyon, yasa ve yönetmelikler), süreç (eğitim müfredatı, eğitim etkinlikleri, eğitim ortamı, eğiticiler, gözetim, rehberlik, danışma, değerlendirme, geri bildirim, dokümantasyon) ve sonuç (başarım ve yeterlilik) açısından tartışıldı. Avrupa Birliği ülkelerinde uzmanlık eğitiminde yaşanan sorunlar, uzmanlık eğitiminde eş-yetkilendirme (akreditasyon), AB ve ABD’deki eş-yetkilendirme deneyimi üzerinde duruldu.
Uzmanlık eğitiminde yer alması gereken genel yetkinlikler ele alındı. Dünya Tıp Eğitimi Federasyonu tarafından 2003 yılında yayınlanan “Mezuniyet sonrası Tıp Eğitimi” raporu üzerinden genel yeterlilik kavramları tanıtıldı; hastaların ve toplumun bir hekimden mesleğini uygularken beklediği bilgi, beceri ve tutumlar, yaşam boyu öğrenme ve yeterliliği sürdürme becerileri, bilgiye ulaşma ve kullanma becerileri, etik davranış, başkalarını düşünme, dürüst ve adil olma, başkalarına saygılı olma, hizmet etme ve mesleki kurallara uyma. Ülkemiz tıp eğitimi ortamı ile ilişkilendirildi.
Hekimin mesleksel tutum ve davranışı (profesyonellik) kavramı tartışıldı. Farklı ekollerin bu kavrama bakışı, ülkemizdeki durumun irdelenmesi ardından uzmanlık eğitiminde bu konuda hedeflenmesi gereken yetkinlikler, eğitim ve sınama yöntemleri ele alındı. Uzmanlık eğitiminde bilişimin rolü üzerinde duruldu. Tıp bilişimi, Sağlık Bilgi Sistemleri tanıtıldı. Bilgiye ulaşım yolları olarak veri tabanları ve internet kullanımı hakkında bilgi verildi. Ayrıca tıpta uzmanlaşmaya yönelik eğitim süreçlerinde, hekimliğin etik yönleriyle ilgili temel kavramlar üzerinde duruldu.
Öğrenme ve öğretme yaklaşımlarıSosyal ve bireysel özellikleriyle “öğrenme”, mesleki sosyalizasyon ve öğrenme süreci olarak “uzmanlık eğitimi” tartışıldı. Eğitimde program geliştirme süreci tanıtıldı.
Klinikte eğitimKlinikte eğitim ve öğretim tasarımı tema programı başlığı altında klinik eğiticinin günlüğü ve eğitimde karşılaşılan sorunlar, hekimlerin öğrenme biçimleri, klinik eğitimde kullanılabilecek eğitim kuramları ve eğitim tasarımı modelleri, bilişsel çıraklık modeli üzerinde duruldu.
Ölçme ve değerlendirmeÖlçme ve değerlendirmede genel ilke ve yöntemler, uzmanlık eğitiminde kullanılan ölçme ve değerlendirme yöntemlerinin avantaj ve dezavantajları, yeni bir sınav tekniği olarak “duruma uygunluk testi” (script concordance test), bilişsel alanda ölçme değerlendirme, tutum ve davranış alanlarında ölçme değerlendirme başlıkları ele alındı.
Eğitim Yönetimi ve Eğitici GelişimiBu başlık altında eğitim yönetimi, program değerlendirme ve eğitici gelişiminde temel kavram ve yöntemler ile eğiticilerin değerlendirilmesi tartışıldı.
Çalıştayın son günü katılımcı gönderen derneklerin deneyimleri ve eylem planları üzerinde duruldu. Derneklerin Merkez Yönetim Kurulları ile Yeterlilik Kurulları arasındaki ilişkiler, Yeterlilik Kurullarının mali kaynakları tartışıldı. Çalıştaya katılan derneklerin %75’inin Çekirdek Eğitim Müfredatını ve Asistan karnelerini hazırlamış oldukları ancak uygulamaya koyan dernek oranının henüz %10 olduğu vurgulandı. Yeterlilik sınavını uygulayan derneklerin başvurdukları iki farklı yöntem olduğu belirlendi. Sınavları başlatan derneklerin bir kısmı sınavı ÖSYM’ye uygulatırken bazıları kendileri soru bankası oluşturma görevini üstlenmiş. Sınavın ÖSYM’ye yaptırılması durumunda kalite güvencesinin olduğu ancak maliyetinin daha yüksek tutabildiği, en az 6-7 ay hatta bir yıl önceden başvuru gerektiği, asgari katılımcı sayısının belirlenmesinin istendiği, ÖSYM’nin soru hazırlamada özerk davranması, soru tipinin çoktan seçmeli sorularla sınırlı olması gibi sorunlar taşıdığı vurgulandı.
27-28 Kasım 2004’de yapılacak olan X. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Kurultayı’na derneklerin katılmaları ve bir poster bildiri ile derneğin mevcut durumu ve eylem planlarının sunulmasının önemi vurgulandı. Önümüzdeki aylarda UYEK’in dernek başkanları, Yeterlik Kurulu başkanları, ve çalıştaya katılan temsilcileri ile bir toplantı yapılarak uygulama stratejilerinin belirlenmesi kararlaştırıldı. UYEK’in eş-yetkilendirme (akreditasyon) programını geliştirmesi ve derneklere eş-yetkilendirme konusunda yöl gösterme ve uygulamalar yapacağı bildirildi. Ayrıca yürütme kurulu temsilcilerinin eğitimlerinin tamamlanması için çalıştayın gereksinimler doğrultusunda geliştirilerek yılda bir ya da iki kez tekrar edilmesinin planlandığı duyuruldu.
Saygılarımla
Prof. Dr. Aylin Uluşahin