TPD 10 EKİM Dünya Ruh Sağlığı Günü Basın Açıklaması

       TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ ve ŞİZOFRENİ DERNEKLERİ FEDERASYONU DÜNYA RUH SAĞLIĞI GÜNÜ BASIN AÇIKLAMASI

“ŞİZOFRENİ İLE YAŞAMAK”

10 EKİM 2014

Dünya ruh sağlığı günü, ruh sağlığı konusunda toplumun bilinçlendirilmesi ve bu alanda yaşanan sorunlara kamuoyunun dikkatinin çekilmesi amacıyla her yıl 10 Ekim tarihinde kutlanmaktadır.1948 yılında kurulan Dünya Ruh Sağlığı Federasyonu, 1992’den bu yana her yıl o döneme damgasını vuran bir ana tema üzerinde durarak dikkatleri ruh sağlığı sorunlarına çekiyor.Türkiye Psikiyatri Derneği bugüne dek Dünya Ruh Sağlığı günlerinde hem dünya hem de ülke gündemi için önemli olan “yaşlılık”, “küresel bir kriz olarak depresyon”, “en iyi yatırım ruh sağlığına yatırım”, “ruh sağlığını ve ruh sağlığı hizmetlerini tüm dünyada, tüm ülkelerde toplumun tüm kesimlerinin öncelikli konusu yapmak, küresel bir öncelik haline getirmek”, “ruh sağlığını geliştirmek, birinci basamakta ruh sağlığı hizmetlerini yaygınlaştırmak ve ruhsal tedavi olanaklarını artırmak”gibi önemli konu başlıklarında açıklamalar yapmış, kampanyalar düzenlemiştir.Bunun yanında günümüzde özellikle Ortadoğu’da yoğunlaşan, ülkemizi yoğun biçimde etkileyen savaş, silahsızlanma, kadına yönelik şiddet, insan hakları ihlalleri, yoksulluk, ekonomik kriz gibi ruhsal ve toplumsal etkileri olan birçok konuda etkin çalışmalar yürütmüş ve yürütmeye devam etmektedir. Dünya Ruh Sağlığı Federasyonu tarafından bu yıl ki tema “Şizofreni ile yaşamak” olarak belirlenmiştir.

Şizofreni, genellikle genç yaşlarda başlayan, kişinin dış dünyadan uzaklaşarak içine kapandığı; duygu, düşünce ve davranışlarında önemli bozuklukların ortaya çıktığı, beynin yapı ve işleyişinde değişikliklerin saptandığı, süreğenlik gösteren, biyolojik, ruhsal ve toplumsal bütünlük içinde değerlendirilmesi gereken bir beyin hastalığıdır. Bu hastalarda gerçek dışı algı ve düşünceler, toplumdan uzaklaşma, özbakımda, düşünce üretiminde, soyut düşünme becerisinde azalma  ve duygusal ifadelerde kısıtlanma sık görülen belirtilerdir. Şizofreni belirtilerde alevlenme ve yatışmalarla seyreden bir hastalıktır ve  bu belirtiler her hastada her zaman görülmeyebilir. Dünya Sağlık Örgütü yetişkin nüfus için şizofreni yaygınlığını % 0,7-1 olarak bildirmektedir. Buna göre ülkemizde en azından 500 bin şizofreni hastası olduğu tahmin edilmektedir. Şizofreni, tedavi edilmediği takdirde, hem rahatsızlığı yaşayan bireyin kendisi için hem de hastaların yakınları ve aileleri için, çok sayıda zorluk yaratır.

Şizofreninin süreğenlik göstermesi ve bir beyin hastalığı olması,  tedavi edilemediği anlamına gelmez. Süreğenlik gösteren pek çok bedensel hastalıkta olduğu gibi, şizofrenide de hastadan hastaya farklı düzeyler göstermekle birlikte iyileşme mümkündür. Şizofreni tedavisinde yararlandığımız ilaçlar, sürekli bir ilerleme ve gelişim göstermektedir. Toplum temelli bir tedavi anlayışı çerçevesinde gerçekleştirilen psikoterapi uygulamaları ve toplumsal müdahaleler, şizofreni hastalarının toplumla yeniden bütünleşmeleri için önemli kazanımlar sağlamıştır. Özellikle erken tanı ve tedavi ile çok başarılı sonuçlar alınabilir. Ancak dünya genelinde şizofreni hastalarının %50’si uygun şekilde tedavi görmemekte, bu bizim gibi gelişmekte olan ülkelerde ise daha yüksek oranlara çıkmaktadır. 

Şizofreninin başarılı tedavisinin ve hastanın yeniden topluma kazandırılmasının önündeki en önemli engeller;  hastalıkla ilgili olumsuz önyargılar,  damgalama ve ayrımcılıktır. Aslında burada bir kısır döngü söz konusu olmaktadır. Damgalama, tedavi olanaklarından yeterince yararlanmayı olumsuz etkilerken, yetersiz tedavi ve hastalığın gidişinin kötü olması da damgalamayı körüklemektedir. Toplum içinde herhangi bir nedenle damgalanmak ve olumsuz önyargılara maruz kalmak, stres dolu bir yaşam deneyimi anlamına gelir. Damgalanmış insanlar, önemsiz ve değersiz bir toplumsal kimliğe bürünürler. Bu değersizlik durumu ve bunu izleyen sonuçlar, damgalanmış insanları şiddetli ve süreğen diğer stres etkenlerinin baskısı altında bırakır. Damgalanan kişi önyargı veya ayrımcılığın hedefi durumundadır.
Damgalanmış bir grubun üyelerinin alay edilme, dışlanma, ayrımcılık ve şiddete maruz kalma gibi durumları damgalanmamış insanlara göre daha fazla yaşadıkları konusunda somut kanıtlar vardır. Bu nedenle, damga kişinin benliğine yöneltilen tehditlerin yoğunluğunu ve sıklığını arttırmaktadır. Damganın ikinci ana özelliği, kişinin toplumsal kimliğindeki değersizliğin farkında olmasıdır. Damgalanmış bireyler, diğer insanların kendilerine değer vermediklerinin, saygı göstermediklerinin, onlar tarafından beğenilmediklerinin farkındadır.
Böyle bir durum damgalanmış bireyin benlik saygısına ciddi bir tehdittir.  Damgalanmış insanlara karşı gösterilen ayrımcılık, onların hastane, barınma, eğitim ve iş edinme gibi olanaklara ulaşmasındaki zorluklar damgalamanın en olumsuz sonuçlarıdır. Tedaviyle tam ya da büyük ölçüde iyileşen hastalar da damgalama nedeniyle toplumun dışına itilmektedir. En büyük sorunlarından birisi çalışabilecekleri bir iş bulamamaktır. Oysaki hak ve olanaklar bir toplumun her bireyini kapsamalıdır. Damgalanmış insanların yaşamları, daha zengin ve statüsü daha yüksek olan insanların yaşamlarına göre daha fazla günlük sıkıntılara ve süreğen gerginliklere uğrayabilir. Damgalanmış insanların toplum tarafından reddedilmesi,  yalnızlığa ve toplumsal desteğin azalmasına yol açabilir. Şizofreni hastalarının tedavisi önündeki en büyük engel olan damgalamayı azaltmak ve ortadan kaldırmak, bizim elimizdedir. Dışlamadan, yok saymadan, önyargısız bir tutumla hareket etmek, şizofreni hastalarıyla toplumsal temas kurmaya açık olmak, şizofreni hastalarına önemli katkılar sağlar.

Tüm bu gerçekler göz önünde tutulduğunda, şizofreni hastaları, yakınları ve ruh sağlığı çalışanlarının öncelikli talepleri aşağıda sunulmuştur.

1.      Ruh sağlığı yasası bir an önce çıkarılmalıdır.

2.      Ruh sağlığı politikaları kağıt üstünden yaşama geçirilmelidir..

3.      Ülkemizde ruhsal bozuklukların ortaya çıkmasını önlemeyi temel görev edinen koruyucu ruh sağlığı anlayışıülkeyi yönetenler dahil toplumun her kademesinde yerleşmeli ve uygulanmalıdır.

4.      Ruhsal bozukluklar ortaya çıktığında, mevcut tüm tedavi olanakları hastalıktan muzdarip birey için seferber edilmeli ve tedavi sonrası bireyin sevmek ve üretmek kapsamındaki yetilerini ifade edebilmesi için olabilen en kapsamlı zeminin oluşturulmalıdır.

5.      Ruhsal hastalığı olup toparlanan insanlarımıza iş olanağı sağlanmalıdır.

6.      Toplum şiddetten arınmalı, ruhsal hastalığı olan bireylerin şiddetin sebebi olmak bir yana, mağduru olduğu gerçekliği tanınmalıdır.

7.      İçinde yaşadığımız toplum, farklı olanları, ruh hastalığı olanları damgalanmayan, dışlamayan, ayrımcılık uygulamayan bir toplum olmalıdır.

Prof. Dr. Ayşe Esen Danacı

Türkiye Psikiyatri Derneği

Şizofreni ve Diğer Psikotik Bozukluklar Çalışma Birimi Koordinatörü

Doç. Dr. Haldun Soygür

Şizofreni Dernekleri Federasyonu