T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE
İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanarak 04. 08. 2004 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği derneğimiz ilgili birimlerince incelenmiş ve aşağıdaki görüş ve değerlendirmelerin Emniyet Genel Müdürlüğüne iletilmesine karar verilmiştir.
Silahlı görev yapacak veya yapmakta olan kişilerin ruhsal yönden sağlıklı olması ve sağlıklı kalması birincil önemdedir. Bu önem ikili bir özellik taşır: hem o kişilerin sağlıklı yaşama hakkı ve silah taşımaları nedeniyle kendilerine dönük riskler yönünden bireysel düzlemde; hem de görevlerinin özellikleri ve niteliği itibariyle toplumun öbür bireylerinin huzur ve hatta yaşama hakkı yönünden toplumsal düzlemde geçerlidir.
Ruh sağlığı ile ilgili yapılacak idari uygulamaların hem silahlı görev yapacak kişinin ve toplumun öbür bireylerinin korunması yönünden olası olumsuz sonuçları en aza indirecek nitelikte olması, hem de görevli kişinin özlük haklarında bir eksilme veya kayba yol açmayacak özellikleri taşıması gerektiği düşüncesindeyiz. Bu bakımdan temel ilkeler bağlamında söz konusu yönetmeliğin her iki yönde de (toplumun korunması ve görevli bireyin sağlık ve özlük hakları) psikiyatri ve hukuk bağlamında duyarlı kurallar getirdiği görülmektedir.
Yönetmeliğin daha da duyarlı kılınması ve iyileştirilmesi için değerlendirme ve önerilerimiz aşağıdadır.
1. Yönetmelikte farklı dilimlerde toplanan psikiyatrik hastalıkların sınıflandırılması ve belirli dilimlerdeki sağlık şartlarını taşıyanların idari polislik görevine aktarılması veya malulen emeklilik işlemlerine tabi tutulması ile ilgili bazı düzenlemelere ihtiyaç vardır.
2.
a) Bu yönetmelikte tanımlandığı gibi polis öğrencisi ve memurunda öncelikle A,B,C tipi hastalıkların bulunmaması gerektiği doğrudur. Ancak bunun dışında bazı ruhsal yetenek ve yetilerin de bulunması gerektiği açıktır. Bu nedenle yönetmelik, bir polis öğrencisinde ve memurunda hastalık olmaması kuralı dışında bulunması gereken ruhsal özellikleri de tanımlamalı, başlangıçtaki seçim ve memuriyete geçiş bu özelliklere göre yapılmalıdır.
b) Öte yandan ruhsal bozukluklar ayrıntılı ve uzun incelemelerle tanınabildiğinden, toplu öğrenci veya memur adayı muayeneleri polikliniklerde yığılmalara yol açarak yapılan muayene ve incelemenin duyarlılığında azalmaya yol açmakta, riskli kişilerin kalabalık içinde saptanamaması türünden çeşitli sakıncalar taşımaktadır. Sonuç olarak resmi hastanelerde kendi günlük rutinleri içinde yapılan sağlık kurulu muayenelerinde incelikli muayene gerektiren kişilik özellikleri, yeti ve yetenekler saptanamamaktadır.
c) Bu nedenle
Polis öğrencilerinin alınmasında ve polislerin öğrencilikten memuriyete geçişlerinde (beden sağlığı için gerekli tahlil ve incelemelerin listelenmesi gibi) muayene ölçekleri ve psikolojik testler, kişilik testleri yapılması zorunlu bir asgari standart olarak belirlenmelidir.
Aynı şekilde bir polis memurunun ”silahlı görev yapıp yapamayacağı” sorusunun yanıtlanması gerektiğinde yapılması zorunlu incelemeler ve değerlendirme koşulları ile ilgili olarak da bir asgari standart belirlenmesi gerekir.
Bu olanaklar ülkemizin her tarafındaki tam teşekküllü resmi hastanelerde de tam olmadığından ve olanlarda da yukarıda (2-b) açıklandığı gibi yeterli duyarlıkta olmayabilecek koşullarda hizmet verdiğinden dolayı bu muayeneleri yapacak yeterli sayıda psikiyatr ve psikologdan oluşacak sürekli bir kadro oluşturulması, bu elemanlardan da bir “Emniyet Genel Müdürlüğü Sağlık Kurulu (ya da Kurulları) oluşturulması uygun olacaktır
Böylece öğrenci alımı ve memuriyete geçişte polis memurlarının sağlık muayenelerinde gözden kaçmış sağlıksız durumların ve farklı hastanelerde farklı standart veya muayene koşullarından kaynaklanan farklılıkların en aza indirilmesi sağlanmış olacaktır. Konu bu kurulun değerlendirmesinden sonra bir hakem sağlık kurulu önüne geldiğinde de asgari standartlara göre toplanmış olan bilgi ve saptamalar sağlıklı karar almayı kolaylaştıracaktır.
Emniyet Müdürlüğü Sağlık Kurulu dışında hakem hastane olarak atanacak olan hastanenin “Tam teşekküllü genel hastane” olması, bu hastanede oluşan sağlık kurulunun hastanedeki temel tıp dallarının uzmanlarından oluşması nedeniyle, bu yöndeki kararların yeterince incelikli olması önünde bir engeldir. Konuyu kararlaştıracak olan hakem sağlık kurulu üyelerinin tamamının psikiyatri uzmanı hekimlerden oluşması, bir yönetmelik hükmü haline getirilmelidir.
3. Yönetmelik, silahlı görevdeki memurların ruh sağlıklarının nasıl korunacağı yönünde de hükümler içermelidir. Ruhsal travma yaşama riski yüksek bir mesleğin mensupları olan emniyet memurlarının ruh sağlıklarının nasıl korunacağı da sağlıklı yaşama hakkı yönünden önemlidir ve bir kurala bağlanmalıdır.
15. Madde’de personelin sağlık durumlarının değerlendirilmesinin Başhekimliklerce yapılacağı belirtilmiş olmakla birlikte bunların niteliği hakkında ayrıntılı bir bilgi bulunmamaktadır. Emniyet Genel Müdürlüğü Sağlık Kurulu dışında İl merkezlerinde yeterli sayıda psikiyatrist, psikolog ve sosyal hizmet uzmanından oluşan İL SAĞLIK BİRİMLERİNİN kurulmasına ihtiyaç vardır. Öğrenci alımlarında ve memuriyete geçişte görev yapan bu birim, bu dönemler dışında da görevdeki polis memurlarının rehabilitasyon ve tedavisi ile uğraşır. Görevli personelin ruh sağlığı ile ilgili sorunları izler, hasta personel hakkındaki işlemleri yürütür ve koruyucu ruh sağlığı çalışmaları yapar. Yönetmeliğin uygulanmasından sonra personelin psikiyatrik muayene konusunda göstereceği isteksizlik bir ölçüde önlenmiş olur. Bu da görevdeki memurların ruh sağlığının sürdürülmesi veya rahatsızlıkların erken saptanması yönünden son derece önemlidir. Bu kadro yakında Sağlık Bakanlığı’na bağlanan eski Polis Hastanesi hizmetinin dışında görevli olmalıdır; aile bireyleri, yakınlar ve polis emeklileri ile değil özellikle polis memurlarının ruh sağlığı ile ilgilenmelidirler
4. Yönetmelikte ruh sağlığı ve hastalıkları gruplandırılırken nevroz, psikoz, alkol ve madde bağımlılığı ve kişilik bozukluğu gibi dört kategori ve iş ortamının bozulmaması, çalışma veriminin düşmemesi gibi iki derece ölçütü konulmuştur. Oysa bu gruplandırma bütün ruhsal bozukluklarda “silahlı görev yapabilir” kararı için yeterli değildir.
B ve C dilimlerinde yer alan hastalıkların değerlendirilmesinde “Kişi hakkındaki raporlar, disiplin dosyası, işyeri anketi, anamnez, aile görüşmesi vb. yollarla alınan bilgiler, gerçekleşmiş olaylar göz önüne alınarak kişinin kendisi, çevresi ve toplum için riskleri değerlendirilerek silahlı görev yapamayacağına karar verilebilir” şeklinde üçüncü bir değerlendirme ölçütü konulmalıdır.
5. D ve E dilimi psikiyatrik hastalığı saptananların, bu hastalıklar nedeniyle ayakta ya da yatarak tedavi edilenlerin silahları üstlerinde bırakılmamalı, idarece teslim alınmalıdır. Göreve geri dönmedikçe silahları iade edilmemeli, psikiyatrik hastalık nedeniyle emekli olanlar ya da silahsız bir göreve geçenlerin beylik tabancaları verilmemeli, ve silah ruhsatı yasağı getirilmelidir.
6. Personelin bu yönetmelik ve uygulamalardan sonra psikiyatrik muayene ve danışma konusunda göstereceği çekingenlik ve reddetme tavırlarını önlemek, düzenli bir ruhsal değerlendirme ortamı oluşturmak üzere tıpkı Silahlı Kuvvetler personeli için geçerli olduğu gibi Emniyet Teşkilatı personeli için de PERİYODİK MUAYENE uygulamasının başlatılması yerinde olacaktır. Bundan başka travmatik olabilecek olay ya da çatışmalardan sonra, silahlı personelin bir ruhsal değerlendirmeden geçirilmesi, ruhsal yönden rahatlamalarının sağlanması ilkesine dayalı bir “kritik durum değerlendirmesi” kurala bağlanmalıdır.
Türkiye Psikiyatri Derneği, yukarıda belirtilen konuların düzenlenmesinde gereken desteği sağlamak konusunda hazır ve isteklidir. Bu bakımdan Genel Müdürlüğünüzce uygun görüldüğü takdirde yönetmeliğin ve bir bütün olarak Emniyet Teşkilatı personellerinin ruh sağlığı koruma, tedavi ve değerlendirme işlemlerinin iyileştirilmesi konusunda işbirliği sağlanması için,
Gereğini bilgilerinize sunarız.